Znak towarowy a towar
Nieoczywiste różnice
Różnica pomiędzy znakiem towarowym a towarem wydaje się oczywista. Oba pojęcia posiadają definicję legalną zawartą odpowiednio w art. 120 ust. 1 i art. 120 ust. 3 pkt 1 Prawa własności przemysłowej. Jednak, jak pokazuje praktyka, powyższe rozróżnienie jest tylko pozornie klarowne. Problem ma doniosłe znaczenie choćby z tej przyczyny, że przepisy prawnokarne (art. 305 p.w.p.) penalizują oznaczanie towarów podrobionym znakiem towarowym oraz obrót towarami oznaczonymi takimi znakami, nie wspominają zaś o samych znakach towarowych jako przedmiocie obrotu.
Naklejkowy chaos
Przykładem wątpliwości co do rozumienia pojęć (a w ocenie autora - niezrozumiałej konfuzji znaku towarowego i towaru), jest wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8 lutego 2017 r. wydany w sprawie III KK 374/16. W przywołanym orzeczeniu uniewinniono producenta i zbywcę samoprzylepnych naklejek samochodowych z zastrzeżonymi znakami towarowymi różnych marek od zarzucanego czynu z art. 305 ust. 1 i 3 p.w.p. Sąd Najwyższy uznał, że przepis ten nie penalizuje podrabiania znaku towarowego ani obrotu podrobionym znakiem towarowym, a tylko towarem. Jednocześnie naklejki, zdaniem składu orzekającego, nie mogą być traktowane jako towar, a jedynie jako znak towarowy. Sąd uznał produkcję i obrót naklejkami za czynności przygotowawcze, które nie są karalne. Z taką tezą nie sposób się zgodzić.
Znak towarowy jako byt niematerialny
Punktem wyjścia do analizy zagadnienia winno być ustalenie, że znak towarowy stanowi pewną ideę, nie jest zaś wytworem materialnym. Jak trafnie dostrzeżono w literaturze, „istota znaku towarowego związana jest z wytworzeniem pojęciowego związku między oznaczeniem a towarem lub usługą. Jest to więc związek o charakterze logicznym, stanowi byt niematerialny oparty na skojarzeniu, niepoddający się empirycznemu poznaniu (…) Nie stanowi więc oznaczenia materialny desygnat w postaci: rysunku, formy przestrzennej, słowa, lecz stanowi go wspomniany związek pojęciowy.”[1] Innymi słowy, nie można rozumieć znaku towarowego przez pryzmat fizycznego nośnika znaku, choćby nośnik ten był w swojej formie dopasowany do kształtu znaku.
Emblematy, loga i naklejki
Praktyka pokazuje, że tok rozumowania zaprezentowany przez Sąd Najwyższy w komentowanym wyroku bywa powielany przez część sądów w zakresie produktów takich jak emblematy i loga (np. przeznaczone do montażu na karoserii samochodu). Takie rozumienie nie tylko wypacza ideę dóbr chronionych na mocy art. 305 p.w.p., którymi są prawidłowość (pewność) obrotu towarami oraz mienie w postaci prawa własności przemysłowej, ale nadto stanowi próbę rozumienia znaku towarowego przez pryzmat fizycznego nośnika znaku. Co więcej, wykładnia taka stoi w sprzeczności
z art. 2 pkt 5 lit. C Rozporządzenia 608/2013 w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej przez organy celne oraz uchylające rozporządzenie Rady (WE) nr 1383/2003, w myśl którego "towary podrobione" oznaczają: jakiekolwiek opakowanie, etykieta, naklejka, broszura, instrukcja obsługi, dokument gwarancji lub inny podobny artykuł, nawet jeśli przedstawione odrębnie, które są przedmiotem działania naruszającego znak towarowy lub oznaczenie geograficzne, na których widnieje znak, nazwa bądź termin identyczne z ważnie zarejestrowanym znakiem towarowym lub chronionym oznaczeniem geograficznym, których istotnych cech nie można odróżnić od cech takiego znaku towarowego lub oznaczenia geograficznego i które można wykorzystać do tego samego rodzaju towarów jak te, dla których zarejestrowano znak towarowy lub oznaczenie geograficzne. Jakkolwiek powyższa definicja ma zastosowanie w zakresie działań organów celnych, nie zaś w zakresie krajowego prawa karnego, to stanowi niewątpliwie cenną wskazówkę interpretacyjną.
Legalny znak, nielegalny towar?
SN w przywołanym wyroku dostrzegł, że „znaki towarowe stanowią (…) narzędzie, którym podmiot wprowadzający do obrotu oznacza towar, któremu zamierza udzielić ochrony w ten sposób, że wyróżnia go zarejestrowanym znakiem od towaru pochodzącego z innego źródła. Założoną funkcję zaczyna spełniać znak towarowy po oznaczeniu nim towaru”. Powyższa konstatacja, jakkolwiek trafna, zupełnie pomija to, że towarem jest nie tylko finalny produkt (np. określony samochód), ale towarem mogą być choćby części zamienne czy akcesoria samochodowe. Emblematy czy naklejki są przedmiotem odrębnego obrotu i same w sobie stanowią towar. Okoliczność ich umieszczenia na elemencie karoserii (choćby element ten sam w sobie był towarem), nie może prowadzić do uznania, ze emblemat czy naklejka zostają zredukowane do znaku towarowego, który stanowi przecież niematerialną ideę. W chwili, w której znak towarowy znajduje swoje fizyczne odbicie, powstaje wyrób przemysłowy oznaczony tymże znakiem i podlega ochronie, w tym prawnokarnej.
Znaki towarowe pozbawione ochrony?
Jak się wydaje, omawiany problem związany jest z niefortunną wykładnią art. 120 i 305 p.w.p. i próbą powiązania znaku towarowego z fizycznym nośnikiem. Prawidłowe rozumienie istoty znaku towarowego winno zaś uwzględniać, że materialny desygnat znaku stanowi towar, nie jest zaś per se znakiem towarowym.
r.pr. Adrian Nosal, r.pr. Eric Rheims
[1] D. Kuberski, Część pierwsza ZAGADNIENIA TEORETYCZNO-PRAWNE [w:] Karnoprawna ochrona znaku towarowego. Teoria i praktyka, Warszawa 2021.
