Blog



Nowości w ZAIKSie

Kilka miesięcy temu wszyscy autorzy, którzy powierzyli zarządzanie swoimi prawami Stowarzyszeniu Autorów ZAIKS, otrzymali do podpisania nową treść umowy o zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi. Zaproponowane zmiany to wynik ważnych nowelizacji ustaw dotyczących zbiorowego zarządzania.

Potwierdzenie dotychczasowych zasad

W nowej umowie najważniejsze zasady relacji twórcy z ZAIKSem pozostały niezmienione. Nadal:

  • wyłącznie ZAIKS jest uprawniony do udzielania licencji na korzystanie z utworu autorstwa twórcy, który powierzył prawa temu stowarzyszeniu,
  • wyłączność ta obejmuje następujące pola eksploatacji:
    • publiczne wykonanie, wystawienie (publiczne wykonanie na scenie), publiczne odtwarzanie, wyświetlanie, nadawanie i reemitowanie (w tym radio i TV internetowe) ipubliczne udostępnienie utworów w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym (tzw. „prawa publiczne”) oraz
    • utrwalenie, zwielokrotnienie na nośnikach i wprowadzenie do obrotu, najem i użyczanie (tzw. „prawa mechaniczne”),
  • wyłączność nie obejmuje zwielokrotniania utworów drukiem (np. partytur utworów muzycznych, książek wydawanych drukiem),
  • ZAIKS nie zarządza autorskimi prawami osobistymi, w tym nie zezwala w imieniu autora na wykonywanie jego praw zależnych, nie wyraża zgody na synchronizację utworu z utworem audiowizualnym oraz nie reprezentuje twórców w sprawach o plagiat.

Czy autor może przenieść swoje prawa autorskie, jeżeli podpisze umowę z ZAIKSem?

W nowej umowie zostały jednak wprowadzone nowe zapisy dotyczące kilku istotnych zagadnień.  Jednym z takich postanowień jest zobowiązanie autora do nieprzenoszenia autorskich praw majątkowych na podmioty nie będące wydawcami, którzy również powierzyli przysługujące im prawa zarządowi ZAIKS.

Jeżeli jednak twórca zignoruje powyższe zobowiązanie umowne i w prawidłowy sposób przeniesie swoje autorskie prawa majątkowe na inny podmiot niż wydawcę związanego z ZAIKSem, takie przeniesienie należy uznać za skuteczne. Będzie ono jednak „obciążone zbiorowym zarządem”, a także będzie stanowiło podstawę dla ZAIKSu do wypowiedzenia autorowi umowy powierzenia praw, jeżeli przeniesienie praw skutkuje brakiem możliwości należytego sprawowania zarządu prawami. Trudno określić, jaką praktykę ZAIKS przyjmie w powyższym zakresie.

Czy autor może negocjować umowę z ZAIKSem?

Umowa powierzenia praw ZAIKS nie podlega negocjacjom. Autor może jednak dostosować umowę do swoich potrzeb w kilku ważnych obszarach. Może on ograniczyć zakres powierzenia praw w odniesieniu do:

  • rodzaju utworów (np. wyłączyć można wszystkie utwory słowne, jeżeli autor chce w ZAIKSie chronić jedynie swoją muzykę i muzykę ze słowami)
  • pól eksploatacji (np. wyłączyć można pola z zakresu nagrań mechanicznych, jeżeli autor sam wydaje swoje płyty),
  • terytoriów (np. autor może ograniczyć zarząd ZAIKSu tylko do terytorium Polski),
  • zezwalania na pierwsze utrwalanie wskazanych utworów (autor może zastrzec, że pierwsze utrwalenie wymaga pozyskania zgody bezpośrednio od niego).

Ograniczenie zarządzania z punktu pierwszego dotyczy rodzajów utworów wskazanych w zezwoleniu ministra kultury i sztuki, które zakreśla ramy działalności ZAIKSu, czyli utworów:

  • słownych,
  • muzycznych,
  • słownomuzycznych,
  • choreograficznych,
  • pantomimicznych lub
  • słownych, muzycznych, słowno-muzycznych i choreograficznych w utworze audiowizualnym.

Co istotne, nie jest możliwe wyłączenie z zarządzania jednego lub kilku utworów. Trzeba to zrobić w odniesieniu do całej kategorii utworów lub całego pola eksploatacji lub całego terytorium.

Ograniczenie zakresu powierzenia praw sprawia, że autor sam zarządza swoimi prawami w wyłączonym obszarze.

Czy autor może udzielić samodzielnie licencji na korzystanie ze swojej twórczości?

Kolejną nowością jest możliwość samodzielnego udzielania przez autora nieodpłatnych licencji na niekomercyjne korzystanie z utworów, nawet jeżeli prawami do nich zarządza ZAIKS. Nowa umowa powierzenia praw ustanawia szczegółowy tryb udzielania przez autora takiej licencji, przewidzianej w ustawie o zbiorowym zarządzaniu[1] oraz związane z tym obowiązki informacyjne autora  względem ZAIKSu.  ZAIKS udostępnił autorom również wzór takiej umowy licencyjnej (link).

Czy zmiany są korzystne dla autorów?

Niewątpliwa korzyść dla twórców wynikająca z nowej umowy o zbiorowe zarządzanie prawami autorskimi ZAIKS to wyjaśnienie wielu wątpliwości, które wynikały z zapisów dotychczasowych umów oraz dostosowanie zasad sprawowania zbiorowego zarządu do nowych regulacji prawnych. Nowa umowa budzi też kontrowersje. Środowisko autorów z niepokojem przyjęło jasno sformułowane zobowiązanie do nieprzenoszenia praw na inne podmioty niż wydawcy chroniący swoje prawa w ZAIKSie. Praktyka pokaże, na ile postanowienia nowej umowy okażą się instrumentem chroniącym autorów przed zawieraniem niekorzystnych dla nich umów, a na ile będą sprowadzały na nich ryzyko realnych kłopotów związanych z niewykonaniem zobowiązania zawartego w umowie z ZAIKSem.

 

[1] Ustawa o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi z dnia 15 czerwca 2018 r., Dz.U. z 2018 r. poz. 1293

dr Aleksandra Sewerynik
radca prawny, dyrygent chóralny
Ekspert w zakresie prawa autorskiego, ze szczególnym uwzględnieniem branży muzycznej. Zna praktykę działania organizacji zbiorowego zarządzania oraz ma doświadczenie w kontaktach z tymi podmiotami....

Intellectual property
and media law professionals.

Pl. Trzech Krzyży 10/14
00-499 Warszawa

tel: (+48) 22 299 60 70
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

W sprawach podrobionych znaków towarowych prosimy pisać na Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript. oraz na:

ul. Marokańska 2s lok 4
03-977 Warszawa

tel: (+48) 579 066 338
Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.

Copyright © 2020 - Hasik Rheims & Partners